Drietalig of meer

In deze blog zal ik het specifiek hebben over drietalige gezinnen, en gezinnen met zelfs meer dan 3 talen. Over het algemeen is er niet veel anders bij het opvoeden van een drietalig kind dan een tweetalig kind. Al mijn adviezen en informatie die ik geef over het opvoeden van kinderen met 2 talen, werken ook en zijn bedoeld voor kinderen met 3, 4 en 5 talen enzovoort. Omdat de term meertalig zowel de tweetaligen als de drietaligen of meer omvat, zal ik voor het leesgemak hier nu de term “drietalig” gebruiken. Overal waar drietalig of derde taal staat, bedoel ik ook viertalig, vierde taal etc.

Hoewel tweetalig en drietalig opvoeden erg op elkaar lijkt, zijn er enkele uitdagingen waarmee specifiek drietalige gezinnen worden geconfronteerd. Het vergt vooral meer nadenken, meer plannen en meer doorzettingsvermogen van de ouders. In deze post zal ik het hebben over verschillende situaties waarin een drietalig gezin kan verkeren, en de verschillende opties en tips die bij die situaties passen.

Situatie 1: De ouders spreken of begrijpen elkaars talen niet

In veel meertalige gezinnen hebben ouders verschillende achtergronden, plaatsen van herkomst of culturen. Elk van de ouders heeft zijn eigen moedertaal en soms worden die talen niet door de andere persoon begrepen of gesproken. In dat geval is er vaak een derde taal die de ouders spreken om met elkaar te communiceren. Deze derde taal is meestal Engels, of de meerderheidstaal die in dat land wordt gesproken. Bij het opvoeden van hun kinderen is het vaak wenselijk dat het kind alle drie deze talen leert.

Wat kan je doen?

Gewijzigde versie van OPOL: Een van de opties is om de OPOL-strategie enigszins te wijzigen. Elk van de ouders spreekt zijn eigen moedertaal met het kind als ze alleen zijn. Als beide ouders aanwezig zijn, wordt de derde taal gesproken. Het is belangrijk om te weten dat een kind de derde taal hoogstwaarschijnlijk niet leert gebruiken als de ouders deze alleen met elkaar spreken. Om actief gebruik van de taal te stimuleren, moet het kind in die taal direct worden aangesproken.
Focus op minderheidstalen: Als een van de talen ook de meerderheidstaal is van het land of de omgeving, kun je er ook voor kiezen om deze taal uit te besteden. Kinderen zullen zonder al te veel moeite de meerderheids- of schooltaal leren, ook al wordt die thuis nooit gebruikt. Te veel van de meerderheidstaal thuis kan juist de minderheidstalen in gevaar brengen, aangezien deze dan te weinig aanbod krijgen. In dit geval gebruiken beide ouders hun eigen moedertaal (OPOL) of kiezen indien mogelijk en gewenst een andere strategie. Dit is natuurlijk alleen van toepassing als beide ouders achter deze keuze staan. De derde taal, namelijk de meerderheidstaal, wordt dan aangeboden door babysitters, kinderopvang, school, vrienden etc.
Praat met elkaar: Het kan soms ongemakkelijk aanvoelen om met je kind te praten in een taal die je partner niet spreekt of zelfs niet verstaat. Je zou kunnen denken dat ze zich buitengesloten voelen, of dat ze denken dat je het over hen hebt. Zorg ervoor dat jullie met elkaar praten over ieders verwachtingen en gevoelens, je kunt je soms verbazen over de mening van de ander. Het kan helpen om je meertalig plan van aanpak in detail op te schrijven met deze specifieke situaties, zodat je weet wat je beiden wilt en waarom.
Vertaal waar nodig: Als een van de ouders niet begrijpt wat er wordt gezegd en het gesprek wel wil of moet begrijpen, kun je ervoor kiezen om te vertalen. Je kunt het hele gesprek in detail vertalen of alleen de belangrijkste punten benoemen.
Leer de andere talen: Je kunt ook (een beetje) van elkaars talen leren om je betrokken te voelen bij gesprekken. Een extra voordeel hiervan is dat het kind je inspanningen zal zien en de waardering zal voelen die iedereen heeft voor alle talen.

Situatie 2: De ouders spreken elkaars talen wel

Meertaligheid is niet iets nieuws in de wereld, en veel mensen groeien op met meerdere talen. Veel mensen leren ook later in het leven nog meer talen, en de meeste van die personen krijgen later kinderen. Deze kinderen worden dan weer (hopelijk) meertalig opgevoed en zij zullen (hopelijk) hun kinderen weer meertalig opvoeden, enzovoort. Wanneer ouders een vergelijkbare (taal) achtergrond hebben of elkaars talen al op een moment in hun leven hebben geleerd, zijn er meer opties voor drietalig ouderschap mogelijk.

Wat kan je doen?

Kies uit alle strategieën: Ouders die alle talen kunnen spreken, kunnen in principe zonder problemen kiezen welke taalstrategie het beste bij hen past. Je kunt de OPOL of ML@H aanpassen aan je eigen situatie, maar dit kan soms wat onnatuurlijk aanvoelen voor ouders die normaal gesproken alle talen spreken in hun dagelijks leven. Een meer flexibele en misschien natuurlijke keuze zou een van de andere strategieën kunnen zijn, zoals T&L of MLP.
Talen afwisselen per dag: Met T&L kunt je specifieke tijden van de dag kiezen om elke taal te gebruiken. Omdat dit soms kan resulteren in een geïsoleerde woordenschat (altijd eten in taal A, buiten spelen in B en bedtijd in C), kan het lastig zijn om de talen te generaliseren. Een andere goede manier om een breder aanbod voor alle talen te krijgen, is door dagen (of weken of maanden) te kiezen waarin je steeds één taal spreekt. Op deze manier spreek je de hele dag door dezelfde taal in alle situaties en schakel je de volgende ochtend over naar de andere taal. Dit helpt om de woordenschat van je kind (en misschien ook die van jezelf) te verbreden. Houd er, net als in de eerste situatie, rekening mee dat aandacht voor de minderheidstalen het belangrijkst is. De meerderheidstaal of de schooltaal zal toch wel worden verworven, ongeacht het aanbod thuis.
Houdt het flexibel: Je kunt er ook voor kiezen om geen strikt schema te hebben, en meegaan met de stroom (MLP). Hoe meer talen je hebt, hoe lastiger het kan zijn ze gelijk te verdelen en hoe groter het risico dat je er een vergeet of tekortdoet. Voor veel gezinnen werkt het echter prima en voelt het natuurlijker aan. Het hangt ook af van wat je doelen per taal zijn. Hoe lager de verwachtingen van elke taal, hoe minder structuur je vaak nodig hebt.

Situatie 3: Een van de talen heeft een minimaal taalaanbod

Alle gezinssituaties zijn anders en er is geen perfecte manier om een drietalig kind op te voeden. Een algemene vuistregel is echter om het aanbod van alle talen zo gelijk mogelijk te verdelen. Zo hebben krijgen alle talen voldoende aanbod om de taalontwikkeling van je kind goed te laten verlopen. In veel gezinnen is dit echter lastiger dan het lijkt. Een van de ouders is misschien niet zo vaak thuis bij het kind, en daarom wordt een van de talen misschien niet zo vaak gesproken. Een andere mogelijkheid is dat een van de ouders wel vaak bij het kind is, maar de enige aanbieder is van 2 of meer van de talen. In deze situatie bestaat het risico dat een van de talen onbewust wordt vergeten, vooral als materialen in die taal moeilijk te verkrijgen zijn.

Wat kan je doen?

Creëer taalroutines: maak een gedetailleerd meertalig plan van aanpak voor het gezin, met speciale aandacht voor de taal die het meeste risico loopt. Probeer specifieke tijden of routines te creëren waarin je de talen aanbiedt. Terugkerende momenten zoals ontbijt, douchen of verhaaltjes voor het slapengaan zijn perfect om dat extra taalaanbod toe te voegen. Geef je kind niet zomaar zijn brood, en was je kind niet zonder te spreken. Maak er samen een speciaal moment van waarin je verhalen vertelt, liedjes zingt en kleine spelletjes speelt zoals “ik zie ik zie wat jij niet ziet”.
Zoek andere mensen: Dit kan moeilijk zijn in kleinere steden, maar vooral in grotere steden zullen er mensen zijn die dezelfde taal spreken als jij! Probeer die mensen te vinden en organiseer afspraakjes voor de kinderen in een specifieke taal. Aangezien kinderen meer van hun leeftijdsgenoten leren dan van hun ouders, is dit een geweldige manier om kinderen gemotiveerd te houden om de taal te spreken. Ik weet dat bibliotheken een hotspot kunnen zijn voor verschillende meertalige gezinnen, je zou facebookgroepen kunnen gebruiken om mensen op te zoeken of houdt het zelfs helemaal online als je niemand in de buurt hebt (of het Corona-proof moet houden) met beeldbellen.
Gebruik passieve middelen: Als er niet genoeg “echte communicatietijd” is met je kind in een bepaalde taal, gebruik dan andere bronnen. Hoewel televisie kijken of alleen naar muziek luisteren de taalontwikkeling niet zoveel zal helpen als communiceren met een persoon, helpt het nog steeds meer dan niets. Als je kind al zelf kan lezen, probeer dan boeken (of audioboeken en podcasts) in die taal te vinden.
Maak zelf materialen: Sommige talen hebben veel en gemakkelijk te verkrijgen materialen, andere misschien niet. Als het moeilijk (of te duur) is om materialen te vinden, zoals boeken, liedjes of zelfs bordspellen, wees dan zelf creatief! Kijk ook op internet, vindt Facebook-groepen of Instagram-accounts met handige DIY tips. Ook al hebben wij het zelf heel gemakkelijk en kan ik veel online bestellen (Engels als minderheidstaal), zoek ook ik vaak vertalingen van boeken op of maak ik ze zelf om toe te voegen aan onze Nederlandse boeken.

Ik hoop dat je hier wat kennis of tips hebt opgedaan die je helpen om je drietalige kind te stimuleren in zijn of haar ontwikkeling. Zelfs als het soms moeilijk lijkt om alle talen voldoende aan bod te laten komen, weet dan dat je het absoluut kan en ga ervoor! Kinderen zullen niet in de war raken en zullen geen taalachterstand hebben vanwege hun drietaligheid (of meertaligheid überhaupt). Het maakt niet uit hoeveel talen er gesproken worden, zolang er voldoende en kwalitatief taalaanbod is. Op de lange termijn zal je kind je waarschijnlijk erg dankbaar zijn.