Dyslexie

Op deze pagina zal ik het hebben over dyslexie en wat dit betekent voor meertaligheid of bij het leren van een nieuwe taal. Aangezien dit niet een standaard onderdeel is van logopedie, heb ik er geen professionele ervaring mee. Mijn man heeft echter zelf dyslexie en door hem heb ik enig inzicht gekregen in wat het betekent voor iemand om het te hebben. Zijn dyslexie en moeite om nieuwe talen te leren is ook een van de belangrijkste redenen geweest waarom we onze eigen kinderen tweetalig opvoeden.

Wat is dyslexie?

Dyslexie is een leerprobleem dat vooral problemen veroorzaakt bij lezen, schrijven, en spellen. Daarom wordt het ook wel een leesstoornis genoemd. Dyslexie kan via de genen worden doorgegeven, maar dat hoeft niet. Mensen met een taalontwikkelingsstoornis hebben een hoger risico op dyslexie. Dyslexie is echter geen taalprobleem op zich. Het grootste probleem bij dyslexie is coderen en decoderen. Beide hebben te maken met het vermogen om een ​​klank aan een letter te koppelen, en daarmee uiteindelijk gesproken woorden aan geschreven woorden. Coderen (spellen) is het koppelen van klanken aan letters, en decoderen (lezen) is het combineren van geschreven letters tot een gesproken woord. Kinderen met dyslexie beginnen pas problemen te krijgen als ze leren lezen en schrijven (meestal op school), en enkele van deze problemen zijn: heel langzaam lezen, veel spelfouten, problemen met het begrijpen van teksten. Sommige kinderen met dyslexie kunnen moeite hebben met hun auditieve vaardigheden voordat ze beginnen te leren lezen en schrijven. Auditieve vaardigheden zijn bijvoorbeeld het horen van afzonderlijke geluiden binnen een woord, en het rijmen.

Verdere risico’s van dyslexie

Dyslexie is geen taalstoornis, maar kan wel voor extra (taal)problemen zorgen bij kinderen in hun ontwikkeling. Naarmate kinderen ouder worden, wordt lezen een steeds groter onderdeel van de taalontwikkeling. Vooral op scholen worden vakken niet alleen mondeling gegeven, maar ook in lesboeken, werkbladen en soortgelijke media. Als je moeite hebt met lezen, komen alle vaardigheden die afhankelijk zijn van lezen in gevaar. Bij taalontwikkeling betekent dit vaak een veel kleinere woordenschat, zowel receptief als productief.

Dyslexie en jonge meertaligen

Wanneer een jong meertalig kind dyslexie heeft, zal dit in al hun talen aanwezig zijn. Het is niet mogelijk om dyslexie in slechts één van de talen te hebben. Het is echter wel mogelijk dat de problemen zich in de talen anders uiten of ernstiger zijn (of juist minder ernstig). Vaak heeft dit te maken met hoe transparant de talen zijn en welk schrift wordt gebruikt. Kinderen zullen problemen hebben met het schrijven en lezen van al hun talen, maar zullen niet worden beperkt in het leren spreken van de talen zelf.

Verschillende schriften

In alfabetische talen (Cyrillisch, Grieks, Hebreeuws, Latijns) komt één symbool (de letter) overeen met één klank. Sommige talen zijn erg transparant en hebben (vrijwel) altijd dezelfde letter-geluid link, zoals bijvoorbeeld Italiaans. Anderen hebben dit niet en hebben meerdere mogelijke letter-geluid-links of geschreven letters die niet uitgesproken worden in specifieke woorden. Bijvoorbeeld Engels is niet erg transparant met woorden als “knife” en “though”.

Andere talen gebruiken andere schriften, zoals beeldschriften die een enkel symbool gebruiken voor een compleet grammaticaal woord (zoals Chinese karakters en hiërogliefen). Een syllabisch schrift (of lettergrepenschrift) gebruikt één enkel symbool voor een hele lettergreep, en hiermee een paar symbolen voor een volledig woord (zoals Japans en Cherokee). Een Abjad en een abugida zijn schriften die tussen de syllabische en alfabetische shriften in zitten, met alleen medeklinkers voor Abjad (zoals Arabisch) en voornamelijk medeklinkers voor Abugida (zoals Indisch en Ethiopisch). In al deze verschillende schriften is het nog steeds dezelfde vaardigheid die nodig is om geluiden aan symbolen te koppelen, en ze zullen allemaal worden beïnvloed door dyslexie.

Dyslexie en het leren van talen

De meeste talen die in een latere levensfase worden geleerd, worden actief geleerd in plaats van verworven. Dit leren omvat vaak lessen met boeken en vereist daarom lezen en schrijven. Personen met dyslexie kunnen meer moeite hebben met het leren van talen dan personen zonder dyslexie. Hoe meer gefocust wordt op gesproken taal en immersion (onderdompelen in de taal), hoe gemakkelijker het leren van de taal zal zijn. Veel volwassenen willen of moeten echter ook in hun nieuwe taal lezen en schrijven, dus dit kan wel een uitdaging zijn.

Praktische tips

Tijdens het onderzoeken van dit onderwerp kwam ik veel meer informatie tegen dan ik hierboven heb geschreven. Enkele praktische tips echter, vond ik toch de moeite waard om te delen.

Wist je dat er een dyslexielettertype is? Omdat veel letters in het Latijnse alfabet op elkaar lijken (bdpq bijvoorbeeld), is er een lettertype speciaal voor dyslectische mensen gemaakt. Het zou makkelijker moeten lezen als je er eenmaal aan gewend bent. (Nieuwsgierig? Het was je wellicht al opgevallen dat deze pagina in een ander letterype is, en dat is dus het “Dyslexia”. Meer informatie hierover staat op hun website, dyslexiefont.com

Omdat dyslexie een probleem is bij lezen en schrijven, wordt de diagnose vaak wat later in de kindertijd gesteld. Als er problemen in taal of specifiek auditieve vaardigheden worden gezien, vooral wanneer dyslexie in de directe familie wordt gezien, kan het goed zijn om vroeg hulp te zoeken. Logopedisten behandelen dyslexie normaal gesproken niet in een gewone praktijk, maar ze kunnen wel helpen bij het versterken van de auditieve vaardigheden.

Wil je nog meer horen over dit onderwerp? In de Kletsheads podcast is er een aflevering over meertaligheid en dyslexie. Deze kun je vinden in je podcastapp en bij de externe links. Of ga direct naar de specifieke aflevering door op deze link te klikken.